Gastroskopija

Kojim bolesnicima je preporučljivo uraditi gastroskopiju?

Prvi i vrlo važan korak kod gastroskopije je prepoznavanje kojim bolesnicima je ona zaista potrebna, budući da se radi o proceduri koja se koristi samo kada postoji jasna indikacija. Pri tome je, osim indikacije, važno procijeniti i druge pridružene faktore koji postupak mogu otežati ili povećati rizik kod njenog izvođenja.

Pretragu je preporučljivo uraditi bolesnicima koji imaju:

• - Bol u gornjem dijelu stomaka.
• - GERB ili gastroezofagealnu refluksnu bolest karakterizovanu osjećajem vraćanja kiselog sadržaja, žgaravicom ili pečenjem u području prsne kosti.
• - Mučnine, povraćanje ili proljev koji traju duže vrijeme.
• - Crnu stolicu ili krv u ispovraćanom sadržaju.
• - Otežano gutanje ili osjećaj zaostajanja zalogaja hrane, što može biti uzrokovano suženjem ili tumorom u gornjem dijelu probavnog trakta.
• - Patološke rezultate nalaza drugih dijagnostičkih metoda (rendgen, računarska tomografija, magnetna rezonanca).
• - Vađenje stranog tijela.
• - Praćenje cijeljenja ulkusnih ili drugih upalnih promjena, odnosno procjene izraslina (polipa ili tumora) primijećenih na sluznici.

Prije planirane gastroskopije ljekar i medicinska sestra će pregledati sve podatke vezane za dosadašnje bolesti i eventualne hirurške zahvate te će bolesniku dati potrebna uputstva. Bolesnik ne smije uzimati ništa na usta 6-8 sati prije samog postupka, ili čak i duže ako se sumnja na otežano pražnjenje želuca. Većina lijekova može se nastaviti uzimati nesmetano, ali svakako se u tom slučaju treba dodatno posavjetovati sa ljekarom, s obzirom da je kod nekih lijekova (kao što su antidijabetici i antikoagulansi) potrebno podešavanje doze ili čak izostavljanje terapije.

Kako je rizik infekcije vezan za rutinsku dijagnostičku gastroskopiju nizak, antibiotska profilaksa se ne preporučuje. Osim toga, prije gastroskopije nije nužno kod bolesnika rutinski raditi laboratorijske pretrage, rendgen pluća ili elektrokardiogram (EKG). Nakon detaljnih objašnjenja vezanih za pretragu, potrebno je da bolesnik potpiše pristanak za podvrgavanje pretrazi.

Tehnika izvođenja gastroskopije

Gastroskopija se provodi savitljivim instrumentom koji čini tanka i glatka cijev debljine oko 8 milimetara, sa kamerom i rasvjetom na vrhu. Digitalna tehnologija omogućava prenos višestruko uvećane slike visoke razlučivosti na ekran monitora, što osigurava detaljnu analizu sluznice te prepoznavanje i najmanjih patoloških promjena.

Prije pregleda bolesnik će od ljekara i medicinske sestre dobiti jasna uputstva o načinu izvođenja pretrage te na koji će način tokom pretrage sarađivati (s naglaskom na način disanja i opuštanje). Naime, cilj pretrage je u potrebnom vremenu (otprilike 5-7 minuta) učiniti detaljan pregled jednjaka, želuca i dvanaestopalačnog crijeva, zato je saradnja bolesnika neophodna.

Tokom samog pregleda bolesnik je smješten ležeći na lijevom boku, a u usta bolesnika se postavlja usnik koji je potrebno lagano prihvatiti zubima. Isti služi za zaštitu bolesnikovih zuba, ali i endoskopskog aparata. Ukoliko bolesnik nosi zubnu protezu koja nije fiksirana, potrebno ju je odstraniti prije pregleda.

Neki ljekari koriste lokalni anestetik najčešće u vidu spreja koji se aplicira u ždrijelo kako bi se olakšalo uvođenje endoskopa. Izuzetno je važno da, uprkos nelagodi koja je prisutna tokom pregleda, bolesnik bude što opušteniji kako bi uvođenje endoskopa bilo što laganije, a time i konačno izvođenje pretrage.

Nakon pripreme, endoskop se uvodi kroz usta najprije u ždrijelo, potom jednjak, želudac i dvanaestopalačno crijevo. Tokom pretrage kroz aparat ljekar uduvava vazduh kako bi se probavna cijev raširila te omogućila pouzdan pregled sluznice. Tokom izvlačenja aparata taj vazduh se velikim dijelom može povući povlačenjem kroz endoskop. Detaljnim prikazom sluznice traži se upala, iritacija, čir ili izrasline.

Tokom endoskopije ljekar može:

• - Uraditi biopsiju sluznice pomoću za to namijenjenih bioptičkih kliješta (uzimanje sitnog komadića sluznice koje se naknadno posmatra pod mikroskopom). Na osnovu tog nalaza moguće je odmah brzim testom i naknadno mikroskopskim pregledom utvrditi postojanje bakterije Helicobacter pylori.
• - Primijeniti terapijski zahvat ukoliko se tokom procedure pokaže potreba: zaustaviti krvarenje iz čireva, odstraniti neke izrasline na sluznici ili proširiti sužene dijelove probavne cijevi. Neke od tih procedura mogu se uraditi odmah, a neke treba planirati za kasnije s obzirom na složenost i trajanje ovih zahvata.

Šta nakon gastroskopije i mogući neželjeni događaji

Nakon završene gastroskopije bolesniku će biti objašnjen nalaz pretrage. U slučaju patološkog nalaza, ljekar će bolesniku razjasniti prirodu poremećaja i potrebu dodatne obrade i terapije.

Po završetku gastroskopije kod koje nije izvršen neki od terapijskih zahvata bolesnik može normalno piti i jesti. Većina bolesnika se osjeća sasvim dobro vrlo brzo nakon pregleda, ali dio njih ipak osjeća određenu slabost i nelagodu, zbog čega se preporučuje pošteda od većih napora do kraja dana.

Nakon pretrage bolesnici najčešće osjećaju nadutost, s obzirom da se tokom pregleda kroz aparat uduvava vazduh radi boljeg prikaza sluznice. Osim toga, manje često mogu se javiti i druge nuspojave: krvarenje nakon endoskopskog odstranjivanja izrasline, nastanak rascjepa na sluznici uslijed naprezanja kod pretrage, kao i aspiracija sadržaja želuca u disajne puteve i pluća.

Kada zvati ljekara u slučaju neželjenih događaja nakon gastroskopije?

Ljekarsku pomoć treba potražiti ako nakon gastroskopije primijete:

• - crnu stolicu ili povraćanje krvi
• - bol u gornjem dijelu stomaka koja je izrazito jaka i ne odgovara nelagodi zbog suviška vazduha
• - jaki bolovi u ždrijelu ili otežano gutanje
• - povišena tjelesna temperatura
• - osjećaj pucketanja pod kožom vrata nakon pretrage

Provođenje gastroskopije u anesteziji

Većina bolesnika dobro podnosi pregled te nije nužno bolesnika uspavati za pretragu. S druge strane, sedacija je svakako potrebno ukoliko se planira duža procedura ili terapijski zahvat. Ako se pregled radi u kratkoj sedaciji biće postavljen venski put (igla postavljena u venu na ruci) kroz koji će se davati lijekovi za anesteziju te nosni kateter za primjenu kiseonika. Uobičajeno se koristi kombinacija sedativa (pomažu kod relaksacije) i narkotika (smanjuju neugodu) ili drugih lijekova koji se u tu svrhu koriste.

Tokom i nakon pregleda u kratkoj sedaciji prate se bolesnikovi vitalni znakovi (rad srca, disanje, nivo kiseonika u krvi). Bolesnik se otpušta kući nakon perioda promatranja, uobičajeno dva sata nakon zahvata. Nakon procedure u sedaciji potrebno je da bolesnik ima pratnju, s obzirom da su refleksi i rasuđivanje smanjeni te remete sposobnost vožnje i donošenja odluka.